उपत्यकामा नेवार समुदायका पुराना घरका मूलढोका होचा हुन्छन् । मुख्य नेवारी बस्तीका प्रवेशद्वार पनि होचै हुन्छन्। यस्ता घर र टोलभित्र प्रवेश गर्दा र निस्कँदा टाउको निहुराउनुपर्छ । मल्लकाल र त्यसअघि बनेका अधिंकाश घरको ढोका होचै हुन्छन् । नेवार समुदायका घर र टोलको मूलढोका होचो बनाउनुको कारण भने अनौठो तथ्यसँग जोडिएको छ ।
पहिले–पहिले राजाहरू नेवार समुदायका सुन्दरी जिस्काउन टोल र घरमा छिर्ने गर्थे । नेवार समुदायका सुन्दर युवतीहरूलाई राजाबाट जोगाउनै मुस्किल पथ्र्यो। राजाहरू घरघर पसेर सुन्दर युवतीलाई जबर्जस्ती लिएर समेत जाने गर्थे। त्यसबेलाको सामाजिक र राजनीतिक संरचनाका कारण राजाले जस्तोसुकै अत्याचार गरे पनि कसैले औँला उठाउन सक्दैनथ्यो ।
राजाहरूको यस्तो हर्कतबाट आफ्ना छोरीचेली जोगाउन नेवार समुदायका अगुवाले घर र टोलको मूलढोका होचो बनाउने जुक्ति निकालेका हुन् । काठमाडौं इन्द्रचोकका गोपालबाबु महर्जनका अनुसार उतिबेलाका राजाहरू टाउको निहुराएर कतै हिँड्दैनथे । उनीहरू टाउको निहुराएर हि“ड्दा आफ्नो छवि घट्ने, साइत नपर्ने जस्ता मान्यता राख्थे ।
‘राजाहरू कसैको घर तथा टोल प्रवेशद्वार होचो छ भने त्यहाँ प्रवेश गर्दैनथे,’ उनले भने, ‘नेवार समुदायका युवतीहरू बाहिर निस्केका बेला राजाहरूले असाध्यै जिस्काउने गर्थे, त्यसकारण राजाहरू टोलभित्र प्रवेश गरी आफ्ना छोरीचेली नजिस्काउन भन्नका निम्ति पुर्खाले यस्तो जुक्ति अपनाएका हुन् ।’
उनका अनुसार पहिले–पहिलेका राजाहरू सुन्दर युवती देख्नेबित्तिकै पछि लाग्ने गर्थे । आफ्ना छोरीचेली जिस्काएको देख्दा धेरैको मन कुडिन्थ्यो । तर, राजासँग सिधै जुध्न नसक्ने भएकाले नेवार समुदायका केही अगुवाले यस्तो जुक्ति अपनाएका थिए । ‘राजाको अगाडि बोल्न सबै डराउने रहेछन्, स्थानीयले आफू–आफू छलफल गरी घरको मूलगेट होचो बनाउन थालेका थिए,’ उनले भने।
भक्तपुर दरबार क्षेत्रनजिकै घर भएका स्थानीय श्याम श्रेष्ठले पुराना घरको मूलढोका होचो बनाउने चलन भक्तपुरबाटै सुरु भएको बताए । ‘भक्तपुर दरबार क्षेत्रनजिकै पुरानो मौलिक शैलीमा बनेको नेवार समुदायका मूलढोका होचा छन्,’ उनले भने, ‘पहिले–पहिले राजाहरू यहाँ धेरै बस्थे, उनीहरू टोलका युवतीहरु जिस्काउने रहेछन्, राजाहरूको यस्तो प्रवृत्ति रोक्नका निम्ति घरको मूलढोका होचो पारिएको रहेछ ।’ उनले अझै पनि यहाँका पुराना अधिकांश घरभित्र छिर्न टाउको निहुराउनुपर्ने बताए।
source Nagariknews
Leave a Reply